ЗМЕСТ ВУЧЭБНАГА МАТЭРЫЯЛУ
РАЗДЗЕЛ 1. АСНОЎНЫЯ ЭТАПЫ РАЗВІЦЦЯ БЕЛАРУСКАЙ ДЗЯРЖАЎНАСЦІ
Тэма 1.1. Уводзіны ў вучэбную дысцыпліну
Дзяржава як асноўны палітычны інстытут. Паняцце дзяржаўнасці. Незалежнасць і суверэнітэт. Нацыя і дзяржава. Этапы фарміравання і развіцця беларускай дзяржаўнасці. Крыніцы па гісторыі беларускай дзяржаўнасці.
Тэма 1.2. Першыя дзяржаўныя ўтварэнні на тэрыторыі Беларусі
Раннефеадальныя дзяржаўныя ўтварэнні на беларускіх землях. Старажытная Русь. Агульныя рысы і асаблівасці развіцця Полацкага і Тураўскага княстваў. Хрышчэнне Русі як фактар цывілізаванага выбару. Феадальная раздробленасць. Месца ўсходнеславянскіх зямель у сістэме сярэдневяковых міжнародных адносін.
Тэма 1.3. Вялікае Княства Літоўскае – поліэтнічная феадальная дзяржава Усходняй Еўропы
Прычыны і асноўныя канцэпцыі ўзнікнення ВКЛ. Пашырэнне тэрыторыі ВКЛ. Аб’яднанне беларускіх зямель у складзе ВКЛ. Барацьба за аб’яднанне Русі. Адносіны з Ордэнам і Залатой Ардой. Роля беларускіх зямель у ВКЛ. Крэўская унія і вестэрнізацыя сацыяльна-палітычных інстытутаў. Магдэбургскае права.
Прававое і палітычнае значэнне Люблінскай уніі. Становішча беларускіх зямель у складзе Рэчы Паспалітай. Паланізацыя як фактар палітычнага, культурнага і грамадскага жыцця. «Шляхецкая дэмакратыя» і яе ўплыў на развіццё дзяржавы. Адносіны з суседзямі і паслабленне Рэчы Паспалітай.
Тэма 1.4. Беларусь у складзе Расійскай імперыі
Падзелы Рэчы Паспалітай. Русіфікацыя і дэпаланізацыя. Пытанне дзяржаўнасці ў грамадска-палітычным жыцці Беларусі першай паловы ХІХ ст. Паўстанні 1830–1831 і 1863–1864 гг. на тэрыторыі Беларусі. Эканамічнае развіццё беларускіх зямель. Заходнерусізм і краёвасць. Фарміраванне беларускай нацыянальнай ідэі. Часопіс «Гоман» і дзейнасць беларускіх народнікаў. Рэвалюцыйныя падзеі 1905–1907 гг. на Беларусі. «Наша ніва» і беларуская нацыянальная ідэя ў пачатку ХХ ст.
Тэма 1.5. Нацыянальна-дзяржаўнае будаўніцтва ў 1917–1941 гг.
Першая сусветная вайна на беларускіх землях. Актывізацыя нацыянальнага руху ў гады Першай сусветнай вайны. Рэвалюцыя 1917 г. і беларускае пытанне. Усебеларускі з’езд 1917 г. Абвяшчэнне БНР. Белнацкам і яго роля ў стварэнні ССРБ. ЛітБелССР. Польска-савецкая вайна і другое абвяшчэнне ССРБ. Падпісанне Рыжскага мірнага дагавора і яго наступствы для беларускай дзяржаўнасці. Фарміраванне Саюза Савецкіх Сацыялістычных Рэспублік (СССР). Рэалізацыя нацыянальна-дзяржаўнай мадэлі развіцця. Утварэнне індустрыяльна-аграрнай рэспублікі. Фарміраванне межаў і адміністрацыйна-тэрытарыяльнае ўладкаванне БССР у 1919–1939 гг. Супярэчнасці развіцця сацыяльна-культурнай сферы ў 1930-я гг. у БССР. Дасягненні і трагедыі савецкай эпохі.
Тэма 1.6. Вялікая Айчынная вайна – ключавая падзея навейшай гісторыі
Прычыны Другой сусветнай вайны. Аб’яднанне Заходняй Беларусі з БССР. Напад нацысцкай Германіі на СССР. Акупацыйны рэжым на Беларусі. Нямецка-фашысцкі генацыд і дэмаграфічныя страты Беларусі ў вайне. Халакост. Размах і значэнне партызанскага і падпольнага руху на Беларусі. Удзел беларусаў у ключавых бітвах Вялікай Айчыннай вайны. Вызваленне Беларусі. Беларуская стратэгічная наступальная аперацыя «Баграціён». Уклад беларускага народа ў Перамогу. Вялікая Айчынная вайна ў гістарычнай памяці беларусаў.
Тэма 1.7. Аднаўленне і пасляваенная мадэрнізацыя БССР
БССР – краіна – заснавальніца ААН. Спробы дэмакратызацыі грамадска-палітычнага жыцця ў другой палове 1950-х – першай палове
1960-х гг. Нарастанне застойных з’яў у 1970-я – першай палове 1980-х гг. Грамадска-палітычныя працэсы ў БССР на мяжы 80–90-х гг. ХХ ст.
Тэма 1.8. Этапы развіцця незалежнай Рэспублікі Беларусь
Распад СССР і яго прычыны. Палітычны і гаспадарчы крызіс першых гадоў незалежнасці. Прыняцце Канстытуцыі і першыя выбары Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь. Рэферэндумы 1995, 1996, 2004 гг. і іх уплыў на стабілізацыю абстаноўкі ў краіне. Асаблівасці грамадска-палітычнага развіцця ў пачатку ХХІ ст. Сучасныя дасягненні беларускай дзяржавы.
РАЗДЗЕЛ 2. АСНОВЫ ДЗЯРЖАЎНАГА ЛАДУ Рэспублікі Беларусь
Тэма 2.1. Канстытуцыя як асноўны закон дзяржавы
Фарміраванне прававых традыцый у Беларусі. «Русская праўда» і Статуты ВКЛ. Савецкія канстытуцыі 1919, 1927, 1937, 1978 гг. Значэнне Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце 27 ліпеня 1990 г. Прызнанне прынцыпаў Усеагульнай дэкларацыі правоў чалавека. Канстытуцыя 15 сакавіка 1994 г. і характар унесеных у яе змен. Чалавек, яго правы, свабоды і гарантыі іх рэалізацыі як вышэйшая каштоўнасць і мэта грамадства і дзяржавы, абвешчаная Канстытуцыяй. Іерархія нарматыўна-прававых актаў.
Тэма 2.2. Прэзідэнт Рэспублікі Беларусь
Развіццё інстытута кіраўніка дзяржавы ў айчыннай гісторыі. Асаблівасці манархічнай формы кіравання ў гістарычнай рэтраспектыве. Спецыфіка арганізацыі вышэйшага кіраўніцтва дзяржавы ў савецкі час. Прэзідэнцкая рэспубліка – выбар беларускага народа. Парадак выбараў Прэзідэнта. Функцыі і паўнамоцтвы кіраўніка дзяржавы як гаранта захавання Канстытуцыі, правоў і свабод грамадзян. Прэзідэнт – Галоўнакамандуючы Узброеных Сіл Рэспублікі Беларусь.
Тэма 2.3. Урад як вышэйшы орган выканаўчай улады
Гістарычныя формы выканаўчай улады ў Беларусі. Чыны княжай адміністрацыі ў Старажытнай Русі. Асноўныя службовыя асобы цэнтральнага апарату ВКЛ. З’яўленне міністэрскай формы арганізацыі выканаўчай улады. Беларусы на вышэйшых дзяржаўных пасадах у Расійскай імперыі. Савет Народных Камісараў і далейшае развіццё выканаўчай улады ў савецкі час. Функцыі і задачы сучаснага ўрада. Структура Урада Рэспублікі Беларусь. Прэм’ер-міністр.
Тэма 2.4. Заканадаўчая і судовая галіны ўлады
Перадпарламенцкія формы прадстаўніцтва: веча і сеймы. Беларускія дэпутаты ў Дзяржаўных думах Расійскай імперыі. Савецкая форма народнага прадстаўніцтва: ЦВК і Вярхоўны Савет. Нацыянальны сход – двухпалатны парламент у суверэннай Беларусі. Структура і функцыі Савета Рэспублікі і Палаты прадстаўнікоў.
Гістарычныя формы судовых органаў у айчыннай гісторыі. Віды і паўнамоцтвы сучасных судоў у Рэспубліцы Беларусь. Вярхоўны і Канстытуцыйны суды. Парадак падбору і прызначэння суддзяў.
Тэма 2.5. Рэгіёны Беларусі
Гістарычныя формы адміністрацыйна-тэрытарыяльнага падзелу на беларускіх землях: удзельныя княствы, ваяводствы і паветы, губерні, паветы, воласці, раёны, акругі, вобласці. Сучасны адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Рэспублікі Беларусь. Функцыі і паўнамоцтвы мясцовага кіравання і самакіравання.
Тэма 2.6. Палітычныя партыі і грамадскія аб’яднанні
Гістарычная рэтраспектыва развіцця палітычных партый і грамадскіх аб’яднанняў на Беларусі. Пераход ад аднапартыйнай сістэмы да шматпартыйнасці. Нарматыўна-прававая база дзейнасці партый і грамадскіх аб’яднанняў. Тыпалагізацыя палітычных партый і грамадскіх аб’яднанняў у Рэспубліцы Беларусь. Іх роля ў развіцці грамадства і дзяржавы.
РАЗДЗЕЛ 3. БЕЛАРУСЬ НА МЯЖЫ КУЛЬТУР І ЦЫВІЛІЗАЦЫЙ
Тэма 3.1. Этнагенез беларусаў і паходжанне назвы Беларусь
Асноўныя гіпотэзы пра паходжанне беларусаў. Этапы фарміравання беларускай нацыі. Фактары, якія паўплывалі на генезіс і далейшае развіццё. Беларусы ў свеце, дыяспара.
Белая Русь – «Белоруссия» – Беларусь. Версіі паходжання назвы. Моўная палітыка. Білінгвізм – характэрная рыса сучаснай беларускай нацыі. Гістарычныя прыклады двухмоўя.
Тэма 3.2. Народы і рэлігіі Беларусі
Гісторыя фарміравання асноўных этнічных груп на Беларусі. Этнічны склад сучаснай Беларусі.
Кароткая гісторыя канфесій на Беларусі. Канфесійны склад насельніцтва. Прынцыпы дзяржаўнай палітыкі ў канфесійнай сферы.
Тэма 3.3. Дзяржаўныя сімвалы Беларусі
Значэнне гімна, герба і сцяга для дзяржаўнасці. Гістарычная сімволіка на беларускіх землях. Варыятыўнасць сімволікі ў іншых краінах. Гісторыя і сімвалічнае значэнне Дзяржаўнага сцяга. Дзяржаўны герб і яго сэнсавая трактоўка. Дзяржаўны гімн – музычнае адлюстраванне дзяржаўнай традыцыі.
Дзяржаўныя святы Рэспублікі Беларусь і іх значэнне.
Тэма 3.4. Сацыяльна-эканамічная мадэль сучаснай Беларусі
Перадумовы фарміравання беларускай мадэлі сацыяльна-эканамічнага развіцця. Асноўныя фактары сучаснага эканамічнага развіцця Беларусі. Дзяржава для народа – галоўны прынцып айчыннай сацыяльна-эканамічнай мадэлі. Усебеларускі народны сход. Праграмы сацыяльна-эканамічнага развіцця Рэспублікі Беларусь. Асноўныя паказчыкі развіцця айчыннай эканомікі.
Тэма 3.5. Беларусь у геапалітычнай прасторы
Геапалітычны фактар фарміравання беларускай дзяржаўнасці. Характарыстыка сучаснага геапалітычнага становішча Беларусі. Шматвектарнасць знешняй палітыкі. Расія і Кітай – стратэгічныя партнёры Беларусі. Блізкая і далёкая дуга міжнародных адносін. Беларусь у інтэграцыйных супольнасцях. Саюзная дзяржава Расіі і Беларусі.