Храналогія развіцця беларускай дзяржаўнасці


  1. VIII–IX стст. – утварэнне на тэрыторыі Беларусі славянскіх саюзаў плямён; узнікненне племянных княжанняў палачан і дрыгавічоў.
  2. 862 г. – першая згадка ў летапісе пра Полацк.
  3. 882 г. – аб’яднанне «Паўночнай канфедэрацыі плямён» і «Рускага каганата», утварэнне Старажытнарускай дзяржавы (Кіеўскай Русі).
  4. 944 г. – удзел крывічоў у паходзе кіеўскага князя Ігара Рурыкавіча на Царград (Канстанцінопаль).
  5. 980 г. – згадка пра княжанне ў Полацку Рагвалода і ў Тураве – Тура; забойства Рагвалода наўгародскім князем Уладзімірам Святаславічам.
  6. 988 г. – прыняцце на Русі ў якасці афіцыйнай рэлігіі хрысціянства.
  7. 988 г. – размеркаванне кіеўскім князем Уладзімірам Святаславічам гарадоў паміж сынамі, атрыманне Полацка Ізяславам і Турава – Святаполкам.
  8. 992 г. – заснаванне Полацкага епіскапства.
  9. 1001–1003 гг. – уладаранне ў Полацку Усяслава Ізяславіча.
  10. 1003–1044 гг. – уладаранне ў Полацку Брачыслава Ізяславіча.
  11. 1005 г. – заснаванне Тураўскага епіскапства.
  12. 1021 г. – паход полацкага князя Брачыслава Ізяславіча на Ноўгарад, вайна з кіеўскім князем Яраславам Уладзіміравічам.
  13. 1044–1101 гг. – уладаранне ў Полацку Усяслава Брачыславіча.
  14. 1068 г. – абвяшчэнне князя Усяслава Брачыславіча кіеўскім князем.
  15. 1144–1151, 1159–1162 гг. – княжанне ў Полацку Рагвалода Барысавіча.
  16. 1167 г. – бітва на рацэ Нямізе, паражэнне Усяслава Брачыславіча.
  17. 1201 г. – заснаванне ў вусці Заходняй Дзвіны Рыгі рэзідэнцыі біскупа Альберта.
  18. 1202 г. – стварэнне Ордэна мечаносцаў.
  19. 1203, 1206 гг. – паходы полацкага князя Уладзіміра на нямецкія замкі на Заходняй Дзвіне.
  20. 1236 г. – бітва каля Шаўляя, паражэнне крыжаносцаў ад літоўцаў.
  21. 1237 г. – падпарадкаванне Ордэна мечаносцаў Тэўтонскаму ордэну.
  22. Каля 1243 г. – літоўскі князь Міндоўг усталёўвае сваю ўладу у Новагародку.
  23. 1251 г. – хрышчэнне Міндоўга ў каталіцтва.
  24. 1253 г. – каранацыя Міндоўга.
  25. 1263 г. – забойства Міндоўга, пачатак непрацяглага ўладарання Траняты.
  26. 1264–1267 гг. – уладаранне ў Вялікім Княстве Літоўскім Войшалка.
  27. 1269–1281 гг. – уладаранне ў Вялікім Княстве Літоўскім Трайдзена.
  28. 1296–1316 гг. – уладаранне ў Вялікім Княстве Літоўскім Віценя.
  29. 1316–1341 гг. – уладаранне ў Вялікім Княстве Літоўскім Гедзіміна.
  30. 1345–1377 гг. – уладаранне ў Вялікім Княстве Літоўскім Альгерда.
  31. 2 лютага 1348 г. – бітва на рацэ Стрэве.
  32. 1362 г. – бітва на рацэ Сінія Воды, уключэнне ў склад ВКЛ Кіеўскай і Падольскай зямель.
  33. 1368, 1370 i 1372 гг. – паходы Альгерда на Маскоўскае княства.
  34. 1377 г. – пачатак уладарання ў ВКЛ Ягайлы, ад’езд Андрэя Полацкага ў Маскву.
  35. 14 жніўня 1385 г. – падпісанне Крэўскай уніі паміж ВКЛ і Польшчай.
  36. 5 жніўня 1392 г. – Востраўскае пагадненне паміж польскім каралём Уладзіславам II, Ягайлам і Вітаўтам; аднаўленне дзяржаўнага суверэнітэту ВКЛ.
  37. 12 жніўня 1399 г. – бітва на Ворскле, паражэнне Вітаўта.
  38. 1404 г. – канчатковае далучэнне Смаленскага княства да ВКЛ.
  39. 1406–1408 гг. – вайна ВКЛ супраць Маскоўскага вялікага княства.
  40. 1409–1411 гг. – «Вялікая вайна» Польшчы і ВКЛ супраць Тэўтонскага ордэна.
  41. 15 ліпеня 1410 г. – бітва пад Грунвальдам.
  42. 2 кастрычніка 1413 г. – Гарадзельская унія паміж Польшчай і ВКЛ.
  43. 23 кастрычніка 1430 г. – смерць Вітаўта Вялікага.
  44. 1447 г. – Казімір Ягайлавіч становіцца польскім каралём.
  45. 1468 г. – выданне Судзебніка Казіміра IV.
  46. 1486–1494 гг. – першая памежная вайна паміж ВКЛ і Маскоўскім вялікім княствам.
  47. 1507–1508 гг. – вайна паміж ВКЛ і Маскоўскім вялікім княствам.
  48. 1512–1522 гг. – дзесяцігадовая вайна паміж ВКЛ і Маскоўскім вялікім княствам, страта ВКЛ Смаленска.
  49. 8 верасня 1514 г. – Аршанская бітва.
  50. 1528 г. – прыняцце Першага Статута ВКЛ.
  51. 1557 г. – аграрная рэформа Жыгімонта II Аўгуста, вядомая як «валочная памера».
  52. 1576–1586 гг. – уладаранне ў Рэчы Паспалітай Стэфана Баторыя.
  53. 28 студзеня 1588 г. – прыняцце Трэцяга Статута ВКЛ.
  54. 1648–1651 гг. – казацка-сялянская вайна на ўкраінскіх і беларускіх землях.
  55. 1700–1721 гг. – Вялікая Паўночная вайна паміж Паўночным саюзам і Швецыяй.
  56. 1764–1795 гг. – уладаранне ў Рэчы Паспалітай Станіслава Аўгуста Панятоўскага.
  57. 1765 г. – пачатак гаспадарчай рэформы каралеўскіх маёнткаў ВКЛ Антоніем Тызенгаўзам.
  58. 1768 г. – утварэнне Барскай канфедэрацыі.
  59. 1772 г. – першы падзел Рэчы Паспалітай.
  60. 1773–1794 гг. – дзейнасць у Рэчы Паспалітай Адукацыйнай камісіі.
  61. 1788–1792 гг. – дзейнасць Чатырохгадовага («Вялікага») сойма Рэчы Паспалітай.
  62. 3 мая 1791 г. – прыняцце соймам Рэчы Паспалітай Канстытуцыі (Урадавай Уставы).
  63. 1793 г. – другі падзел Рэчы Паспалітай.
  64. 1793 г. – другі «нямы» сойм (Гарадзенскі), апошні сойм Рэчы Паспалітай.
  65. 1794 г.– паўстанне пад кіраўніцтвам Тадэвуша Касцюшкі.
  66. 1794 г. – стварэнне мяжы яўрэйскай аселасці на беларускіх і ўкраінскіх землях у складзе Расійскай імперыі.
  67. 1795 г. – трэці падзел Рэчы Паспалітай.
  68. 12 чэрвеня 1812 г. – уварванне арміі Напалеона ў Расійскую імперыю.
  69. 14–16 лістапада 1812 г. – бітва на Бярэзіне.
  70. 1832 г. – закрыццё Віленскага ўніверсітэта.
  71. 1836 г. – заснаванне Францам Савічам у Вільні «Дэмакратычнага таварыства».
  72. 1839 г. – Полацкі царкоўны сабор. Скасаванне ўніяцтва.
  73. 19 лютага 1861 г. – абвяшчэнне Маніфеста аб вызваленнi сялян ад прыгоннай залежнасці.
  74. 1862–1863 гг. – выданне «Мужыцкай праўды».
  75. 1863–1864 гг. – паўстанне за адраджэнне Рэчы Паспалітай.
  76. 1884 г. – стварэнне ў Пецярбургу студэнтамі – ураджэнцамі Беларусі А. Марчанкам і Х. Ратнерам групы «Гоман».
  77. 1898 г. – абвяшчэнне на з’ездзе ў Мінску стварэння Расійскай сацыял-дэмакратычнай рабочай партыі (РСДРП).
  78. 1902 г. – стварэнне Партыі сацыялістаў-рэвалюцыянераў (ПСР, эсэры).
  79. 1903 г. – стварэнне першай беларускай палітычнай партыі – Беларускай сацыялістычнай грамады (БСГ).
  80. 1905–1907 гг. – першая рэвалюцыя ў Расійскай імперыі.
  81. 1906 г. – пачатак выдання ў Вільні першай легальнай беларускай газеты «Наша доля».
  82. 1906–1915 гг. – выданне легальнай штотыднёвай газеты «Наша ніва».
  83. 1911 г. – стварэнне органаў мясцовага самакіравання – земстваў у Віцебскай, Магілёўскай i Мiнскай губернях.
  84. 1 жніўня 1914 г. – уступленне ў Першую сусветную вайну Расійскай імперыі.
  85. 5–14 сакавіка 1916 г. – Нарачанская аперацыя.
  86. 19 чэрвеня – 16 ліпеня 1916 г. – Баранавіцкая аперацыя.
  87. Ліпень 1917 г. – II з’езд беларускіх нацыянальных арганiзацый, стварэнне Цэнтральнай рады беларускіх арганізацый.
  88. 2 лістапада 1917 г. – пераход улады ў Мінску да Ваенна-рэвалюцыйнага камітэта (ВРК) Заходняй вобласці і фронта.
  89. 5–18 снежня 1917 г. – Усебеларускі з’езд.
  90. 31 студзеня 1918 г. – стварэнне Беларускага нацыянальнага камісарыята – аддзела Наркамата па справах нацыянальнасцяў – на чале з А. Р. Чарвяковым.
  91. 21 лютага 1918 г. – выданне Выканаўчым камітэтам Рады Усебеларускага з’езда Першай Устаўной граматы.
  92. 3 сакавіка 1918 г. – Брэст-Літоўскі мірны дагавор Савецкай Расіі з Германіяй.
  93. 9 сакавіка 1918 г. – прыняцце Выканкамам Рады Усебеларускага з’езда Другой Устаўной граматы, абвяшчэнне стварэння Беларускай Народнай Рэспублікі (БНР).
  94. 25 сакавіка 1918 г. – выданне Радай БНР Трэцяй Устаўной граматы, абвяшчэнне незалежнасці БНР.
  95. 30 снежня 1918 г. – скліканне ў Смаленску VI Паўночна-Заходняй абласной канферэнцыі РКП(б).
  96. 1 студзеня 1919 г. – абвяшчэнне Маніфеста аб стварэнні Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі.
  97. 5 студзеня 1919 г. – пераезд урада ССРБ са Смаленска ў Мінск.
  98. 2–3 лютага 1919 г. – I Усебеларускі з’езд Саветаў, прыняцце першай Канстытуцыі ССРБ.
  99. 14 лютага 1919 г. – 18 сакавіка 1921 г. – польска-савецкая вайна.
  100. 27 лютага 1919 г. – завяршэнне стварэння ЛітБелССР.
  101. 31 ліпеня 1920 г. – Дэкларацыя аб абвяшчэнні незалежнасці Сацыялістычнай Савецкай Рэспублікі Беларусі (ССРБ).
  102. 18 сакавіка 1921 г. – Рыжскi мiрны дагавор паміж Савецкай Расіяй і Польшчай.
  103. 1921–1937 гг. – дзейнасць Таварыства беларускай школы (ТБШ) у Заходняй Беларусі.
  104. 1924 г. – першае ўзбуйненне тэрыторыі БССР.
  105. 1926 г. – другое ўзбуйненне тэрыторыі БССР.
  106. 1927 г. – прыняцце другой Канстытуцыі БССР.
  107. 1938–1947 гг. – першы сакратар Цэнтральнага камітэта Камуністычнай партыі (бальшавікоў) Беларусі (КП(б)Б) П. К. Панамарэнка.
  108. 23 жніўня 1939 г. – пакт Молатава – Рыбентропа.
  109. 1 верасня 1939 г. – напад нацысцкай Германіі на Польшчу, пачатак Другой сусветнай вайны.
  110. 17 верасня 1939 г. – пачатак вызваленчага паходу Чырвонай Арміі ў Заходнюю Беларусь.
  111. 28 верасня 1939 г. – Дагавор аб дружбе і граніцах паміж СССР і Германіяй.
  112. 10 кастрычніка 1939 г. – перадача Вiльнi i Вiленскага краю Літве.
  113. 22 кастрычніка 1939 г. – выбары ў Народны сход Заходняй Беларусі.
  114. 28–30 кастрычніка 1939 г. – работа Народнага сходу Заходняй Беларусі, прыняцце Дэкларацыі аб усталяванні савецкай улады ў Заходняй Беларусі і рэзалюцыі «Аб уваходжанні Заходняй Беларусі ў склад БССР».
  115. 22 чэрвеня 1941 г. – напад нацысцкай Германіі на СССР, пачатак Вялікай Айчыннай вайны.
  116. 30 мая 1942 г. – стварэнне Цэнтральнага штаба партызанскага руху на чале з П. К. Панамарэнкам.
  117. 9 верасня 1942 г. – стварэнне Беларускага штаба партызанскага руху на чале з П. З. Калініным.
  118. 23 чэрвеня – 29 жніўня 1944 г. – беларуская наступальная аперацыя «Баграціён» па вызваленні тэрыторыі Беларусі ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў.
  119. 3 ліпеня 1944 г. – вызваленне г. Мінска.
  120. 9 мая 1945 г. – Дзень Перамогі, завяршэнне Вялікай Айчыннай вайны.
  121. 26 чэрвеня 1945 г. – падпісанне беларускай дэлегацыяй Статута Арганізацыі Аб’яднаных Нацый (ААН).
  122. 1965–1980 гг. – першы сакратар ЦК КПБ П. М. Машэраў.
  123. 1978 г. – прыняцце новай Канстытуцыі БССР.
  124. 27 ліпеня 1990 г. – прыняцце Вярхоўным Саветам БССР Дэкларацыі аб дзяржаўным суверэнітэце БССР.
  125. 17 сакавіка 1991 г. – рэферэндум наконт захавання СССР.
  126. 19–21 жніўня 1991 г. – путч Дзяржаўнага камітэта па надзвычайным становішчы (ДКНС).
  127. 25 жніўня 1991 г. – прыняцце Вярхоўным Саветам БССР пастановы «Аб часовым прыпыненні дзейнасці КПБ – КПСС на тэрыторыі Рэспублікі Беларусь», Закона «Аб наданні статусу канстытуцыйнага закона Дэкларацыі Вярхоўнага Савета БССР аб дзяржаўным суверэнітэце Беларускай Савецкай Сацыялістычнай Рэспублікі».
  128. 26 жніўня 1991 г. – прыняцце Вярхоўным Саветам БССР Закона «Аб забеспячэнні палітычнай і эканамічнай самастойнасці БССР».
  129. 19 верасня 1991 г. – прыняцце Вярхоўным Саветам БССР рашэння аб змяненні назвы «Беларуская ССР» на «Рэспубліка Беларусь», у скарочаным варыянце – «Беларусь».
  130. 18 кастрычніка 1991 г. – прыняцце Вярхоўным Саветам БССР Закона «Аб грамадзянстве Рэспублікі Беларусь».
  131. 8 снежня 1991 г. – падпісанне Белавежскіх пагадненняў аб спыненні існавання СССР і ўтварэнні Садружнасці Незалежных Дзяржаў (СНД).
  132. 10 снежня 1991 г. – пастанова Вярхоўнага Савета Рэспублікі Беларусь аб скасаванні Дагавора аб утварэнні СССР ад 30 снежня 1922 г.
  133. 15 мая 1992 г. – падпісанне Дагавора аб калектыўнай бяспецы (ДКБ) (уступіў у дзеянне 20 красавіка 1994 г.).
  134. 1992 г. – падпісанне Беларуссю Заключнага акта Нарады па бяспецы і супрацоўніцтве ў Еўропе.
  135. 15 сакавіка 1994 г. – прыняцце Вярхоўным Саветам Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь.
  136. 10 ліпеня 1994 г. – выбранне Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь А. Р. Лукашэнкі.
  137. 14 мая 1995 г. – правядзенне рэспубліканскага рэферэндума, ініцыяванага Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь, аб дзяржаўнай сімволіцы і наданні рускай мове роўнага з беларускай мовай статусу.
  138. 2 красавіка 1996 г. – Дагавор аб стварэнні Супольнасці Беларусі і Расіі.
  139. 19–20 кастрычніка 1996 г. – першы Усебеларускі народны сход.
  140. 24 лістапада 1996 г. – вынясенне на рэспубліканскі рэферэндум праектаў абноўленай Канстытуцыі.
  141. 2 красавіка 1997 г. – стварэнне Саюза Беларусі і Расіі.
  142. 8 снежня 1999 г. – Дагавор аб стварэнні Саюзнай дзяржавы Беларусі і Расіі.
  143. 18 мая 2001 г. – другі Усебеларускі народны сход (дэвіз «За моцную і квітнеючую Беларусь!»).
  144. 2001, 2006, 2010, 2015 гг. – выбранне Прэзідэнтам Рэспублікі Беларусь А. Р. Лукашэнкі.
  145. 17 кастрычніка 2004 г. – прыняцце на рэспубліканскім рэферэндуме паправак у Канстытуцыю Рэспублікі Беларусь.
  146. 2–3 сакавіка 2006 г. – трэці Усебеларускі народны сход (дэвіз «Дзяржава для народа»).
  147. 6–7 снежня 2010 г. – чацвёрты Усебеларускі народны сход.
  148. 29 мая 2014 г. – падпісанне ў Астане (Казахстан) Дагавора аб стварэнні Еўразійскага эканамічнага саюза.
  149. 1 студзеня 2015 г. – пачатак дзеяння Дагавора аб стварэнні паміж Беларуссю, Расіяй і Казахстанам Еўразійскага эканамічнага саюза (ЕАЭС).
  150. 22–23 чэрвеня 2016 г. – пяты Усебеларускі народны сход.
  151. 11–12 лютага 2022 г. – шосты Усебеларускі народны сход.
  152. 27 лютага 2022 г. – рэспубліканскі рэферэндум па змяненні Канстытуцыі Рэспублікі Беларусь.
  153. 1 красавіка 2023 г. – выступленне Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь А. Р. Лукашэнкі пры звароце са штогадовым Пасланнем да беларускага народа і Нацыянальнага сходу Рэспублікі Беларусь.