Энтамалагічны код традыцыйнай духоўнай культуры беларусаў: павук*

Abstract

Артыкул прысвечаны гісторыка-генетычнаму і функцыянальна-семантычнаму даследаванню вобраза павука як чынніка заалагічнага кода традыцыйнай духоўнай культуры беларусаў. На матэрыяле розных фальклорных жанраў паказана, што міфапаэтычным мысленем беларусаў семіятызуюцца такія прыкметы павука, як колер, бляск, наяўнаць на целе выявы крыжа, «маўклівасць», здольнасць плесці павуціну, лакалізацыя ў куце, ля ікон, пад бэлькай, а таксама рух уверх ці ўніз. Павук выяўляецца як муж- чынскі персанаж, працаўнік, паходжанне якога звязана з чалавекам. Касмалагічныя легенды пра павука, які «свет снаваў», сумяшчаюць матывы, звязаныя з першатварэннем і знішчэннем свету. Амбівалентна ацэнены павук судачыняецца як са сферай хтанічнага, дэманічнага, душамі памерлых, гадамі, так і са светам нябеснага, боскага, надзелены медыятыўнымі здольнасцямі, сакральным статусам, ахоўнымі і апякунскімі функцыямі ў дачыненні да Святога сямейства, розных біблейскіх персанажаў і чалавека.